Çalışan Yazılım (Working Software)
Çalışan yazılım, Çevik Yazılım Geliştirme (Agile Software Development) felsefesinin temel taşlarından biridir. Daha spesifik olarak, Çevik Manifesto'nun dört temel değerinden birini temsil eder: "Çalışan Yazılım, Kapsamlı Belgelerden Daha Değerlidir". Bu, çevik yaklaşımların, işleyen ve kullanıma hazır yazılımlara, kapsamlı dokümantasyona kıyasla öncelik verdiğini belirtir. Bu, yazılımın en önemli ölçütünün, teorik tasarım ve belgeleme çabalarından ziyade işlevsel ve kullanılabilir olması gerektiği anlamına gelir.
Temel İlkeler ve Anlamı
"Çalışan yazılım" ifadesi, sadece "kodun derlenmesi"nden çok daha fazlasını ifade eder. İşlevsel bir yazılımın aşağıdaki özellikleri taşıması beklenir:
- Değer Sunma: Yazılım, kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayan ve belirli bir sorunu çözen, somut bir değer sunmalıdır.
- Kullanılabilirlik: Yazılım, son kullanıcılar tarafından kolayca kullanılabilir olmalı ve anlaşılır bir arayüze sahip olmalıdır.
- Test Edilebilirlik: Yazılım, hataları tespit etmek ve düzeltmek için kolayca test edilebilir olmalıdır. Birim Testleri ve Entegrasyon Testleri gibi test türleri bu kapsamda önemlidir.
- Sürdürülebilirlik: Yazılım, gelecekteki değişikliklere ve iyileştirmelere uygun olmalı, yani bakımı ve geliştirilmesi kolay olmalıdır.
- Kararlılık: Yazılım, öngörülebilir şekilde çalışmalı ve sık sık çökmemelidir.
Çevik Yaklaşımlarda Rolü
Çalışan yazılım, özellikle Scrum ve Kanban gibi çevik çerçevelerde önemli bir rol oynar:
- Artımlı Geliştirme: Çevik yaklaşımlar, yazılımı küçük, artımlı parçalar halinde geliştirmeyi ve sürekli olarak çalışan yazılımı teslim etmeyi teşvik eder. Her Sprint sonunda, potansiyel olarak gönderilebilir bir ürün parçası (increment) ortaya çıkmalıdır.
- Hızlı Geri Bildirim: Çalışan yazılımın sürekli olarak teslim edilmesi, paydaşlardan erken ve sık geri bildirim alınmasını sağlar. Bu geri bildirimler, yazılımın doğru yönde geliştirilmesine yardımcı olur.
- Risk Azaltma: Büyük ve karmaşık projelerde, çalışan yazılımın erken ve sık teslim edilmesi, projenin başarısızlık riskini azaltır. Çünkü erken aşamalarda sorunlar tespit edilebilir ve çözülebilir.
- Müşteri Memnuniyeti: Müşteriler, çalışan ve somut bir ürün gördüklerinde daha memnun olurlar. Bu, güveni artırır ve işbirliğini teşvik eder.
Kapsamlı Belgelerle Karşılaştırma
Çevik Manifesto, belgelerin önemini tamamen reddetmez. Ancak, belgelerin değerinin, çalışan yazılımın değerine göre daha düşük olduğunu vurgular. Kapsamlı belgeler, özellikle büyük ve karmaşık projelerde önemlidir. Ancak, belgelerin güncel ve doğru olması, kolayca erişilebilir olması ve yazılımın geliştirilmesi sırasında aktif olarak kullanılması gerekmektedir. Belgeler, çalışan yazılıma eşlik etmeli ve onu desteklemelidir, onun yerine geçmemelidir. Yazılım Mimari Dokümantasyonu bu konuda önemli bir yer tutar.
İyi Çalışan Yazılımın Özellikleri
- Doğruluk: Yazılımın, belirtilen gereksinimlere ve özelliklere uygun olarak çalışması.
- Güvenilirlik: Yazılımın, belirli bir süre boyunca sürekli olarak hatasız çalışması.
- Verimlilik: Yazılımın, kaynakları (CPU, bellek, vb.) etkin bir şekilde kullanarak performansı optimize etmesi. Performans Testleri burada devreye girer.
- Bakım Kolaylığı: Yazılımın, gelecekteki değişikliklere ve iyileştirmelere kolayca uyum sağlayabilmesi. Kod Kalitesi bu noktada önemlidir.
- Kullanılabilirlik: Yazılımın, kullanıcılar tarafından kolayca anlaşılabilir ve kullanılabilir olması. Kullanıcı Deneyimi (UX) tasarımı bu noktada önem kazanır.
Zorluklar ve Eleştiriler
- Tanımın Belirsizliği: "Çalışan yazılım" ifadesi, farklı insanlar için farklı anlamlar ifade edebilir. Bu, yanlış anlaşılmalara ve beklenti farklılıklarına yol açabilir.
- Eksik Belgeler: Çalışan yazılıma odaklanmak, bazen yeterli belgeleme yapılmamasına neden olabilir. Bu, özellikle büyük ve karmaşık projelerde sorunlara yol açabilir.
- Teknik Borç: Hızlı teslimat baskısı, bazen kötü tasarımlara ve teknik borca yol açabilir. Bu, uzun vadede yazılımın bakımını ve geliştirilmesini zorlaştırabilir. Teknik Borç kavramı bu durumu ifade eder.
Sonuç
"Çalışan yazılım", çevik yazılım geliştirmenin temel bir ilkesidir ve işlevsel, kullanılabilir ve değerli yazılımların öncelikli olduğunu vurgular. Ancak, bu, belgelerin veya diğer yazılım geliştirme uygulamalarının ihmal edilmesi gerektiği anlamına gelmez. Başarılı bir yazılım geliştirme projesi, çalışan yazılımı, uygun belgeleme ve diğer mühendislik uygulamalarıyla dengeli bir şekilde birleştirmelidir. DevOps gibi yaklaşımlar, bu dengeyi sağlamaya yardımcı olabilir.